Pamięć Żołnierzom Wyklętym w Gminie Wyrzysk

Bóg, Honor , Ojczyzna - te słowa święte, sprawę świętą
W sercu wyryte miała Armia, nazwana Wyklętą.
Tej świętości w kolebce uczyli ich ojcowie,
Z matki mlekiem wyssali pacierz w polskiej mowie.

  Że trwali mężnie do końca na straży wolności
Wybito im zęby, bandytami nazwano, połamano kości
Wrzucono do dołów z wapnem, przysypano śmieciami,
Opluto, skazano na hańbę i wieczną niepamięć.

Dzisiaj, po latach, prawda spod ziemi wyziera
Układa się w strofy pieśni o wielkich bohaterach
O Roju, Pileckim, Ince, Fieldorfie, Łupaszce...
Że zachowali się jak trzeba - w naszych sercach - na zawsze..

Krystyna Śliwińska

W związku z tegorocznymi obchodami Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych dnia 23 lutego br. w Wyrzysku po raz pierwszy zorganizowano gminną uroczystość upamiętnienia bohaterów niepodległościowego podziemia.

Spotkanie odbyło się w sali widowiskowej przy Szkole Podstawowej w Wyrzysku. Głównym jego inicjatorem był pan Patryk Semczuk, zaś jego organizatorami: Urząd Miejski w Wyrzysku, Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Wyrzysku, 6 Drużyna Harcerska im. Franciszka Muracha działająca przy tej szkole, Ośrodek Sportu i Rekreacji w Wyrzysku, Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Wyrzysku oraz Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Wyrzysku.


Obchody rozpoczęły się od uroczystego złożenia kwiatów pod obeliskiem Powstańców Wielkopolskich przy Szkole Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich na ul. Parkowej 8 przez delegacje: Urzędu Miejskiego, szkół, organizacji, harcerzy, zaproszonych gości. Następnie wszyscy biorący udział w obchodach udali się do sali widowiskowej, by tam bliżej poznać historię żołnierzy niezłomnych, wysłuchać recytacji wierszy i pieśni patriotycznych. Otwarcia powyższej uroczystości dokonała dyrektor Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Wyrzysku – pani Danuta Buryta-Arndt, która na samym początku przywitała zaproszonych gości, między innymi burmistrz Wyrzyska - panią Bogusławę Jagodzińską, gościa specjalnego – pana Mirosława Sprengera – przedstawiciela IPN w Bydgoszczy, swoich współorganizatorów oraz przedstawicieli wszystkich szkół Gminy Wyrzysk, a także, jakże licznie przybyłą młodzież.





















Po uroczystym przywitaniu wszystkich przybyłych, rozpoczęła się prelekcja dotycząca ukazania kilku najważniejszych faktów na temat upamiętnianych bohaterów, którą przedstawił zaproszony gość IPN – pan Mirosław Sprenger. Dzięki jego wypowiedzi można było dowiedzieć się, kim tak naprawdę byli „Żołnierze wyklęci” oraz jak i w imię czego działali. Warto zaznaczyć, iż powszechne pojawienie się w przestrzeni publicznej sformułowania "Żołnierze Wyklęci" może być dla wielu osób dziwne, a dla tych, którzy nigdy nie mieli z nim do czynienia, być może nawet irytujące, biorąc pod uwagę intensywność przekazu. Należy do takiej postawy podejść z troską i zrozumieniem, bowiem przez kilkadziesiąt lat sprawa powojennego zbrojnego podziemia antykomunistycznego była przez władze tuszowana. 


Określenie „Żołnierze wyklęci” powstało w 1993 – użyto go pierwszy raz w tytule wystawy Żołnierze Wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r., organizowanej przez Ligę Republikańską na UW. Jego autorem był Leszek Żebrowski. Stanowi ono bezpośrednie odwołanie do listu otrzymanego przez wdowę po jednym z żołnierzy podziemia, w którym, zawiadamiając o wykonaniu wyroku śmierci na jej mężu, dowódca jednostki wojskowej pisze o nim: wieczna hańba i nienawiść naszych żołnierzy i oficerów towarzyszy mu i poza grób. Każdy, kto czuje w sobie polską krew, przeklina go – niech więc wyrzeknie się go własna jego żona i dziecko.

Historia „Żołnierzy wyklętych” toczyła się swoim własnym rytmem. Symbolicznym końcem zbrojnego oporu była śmierć Józefa Franczaka „Lalka”, zabitego przez ZOMO 21 października 1963 roku. Także i ona nie zamykała jednak ostatecznie dziejów konspiracji powojennej. Do końca PRL-u w całym kraju ukrywało się pod fałszywymi nazwiskami wielu żołnierzy podziemia. Ścigani aż do 1989 r. przez SB trwali oni w konspiracji – tej jednostkowej, wewnętrznej, z dala od rodzin, z którymi nie dane było im się spotkać przez kilkadziesiąt lat. W zamian za ofiarną walkę w obronie wartości, jaką była Niepodległość Ojczyzny, wielu z nich poległo z bronią w ręku, innych zamęczono w więzieniach ciągłymi przesłuchaniami i torturami, a jeszcze inni po okrutnych śledztwach przechodzili pokazowe procesy, które były kpiną z wymiaru sprawiedliwości, a których wyrok był oczywisty – natychmiastowo wykonywano kary śmierci.



Po tak obszernej prelekcji nadszedł czas na recytację wierszy oraz wysłuchanie przygotowanych na tę okazję piosenek. I tak, przepięknych recytacji wierszy poświęconych żołnierzom wyklętym dokonały uczennice CKZiU w Wyrzysku. Natomiast dzięki uczniom szkół podstawowych z Wyrzyska i Falmierowa oraz gimnazjów z Wyrzyska i Osieka obecni na sali mogli wysłuchać wzruszającego koncertu pieśni patriotycznych. Ważnym akcentem uroczystości było zaprezentowanie informacji i wzruszającego filmu oraz piosenek na temat Antoniego Rymszy ps. Maks pt. „Max i Aldona”. Podczas uroczystości, prowadzonej przez uczennice klasy V a SP w Wyrzysku, można też było obejrzeć specjalną wystawę przygotowaną na tę okazję przez gospodarza sali widowiskowej – Szkołę Podstawową im. Powstańców Wielkopolskich, która przedstawiała wiele ciekawych materiałów – publikacji, plakatów, zdjęć na temat „wyklętych”. Całość dopełniała przepiękna dekoracja odzwierciedlająca pamięć o bohaterach uroczystości i oddająca „niezłomnym- honor”, wykonana przez nauczycielki biblioteki SP w Wyrzysku.




Od 2011 roku dzień 1 marca został ustanowiony świętem państwowym, poświęconym żołnierzom zbrojnego podziemia antykomunistycznego. Narodowy Dzień Żołnierzy Wyklętych obchodzony jest corocznie, nie jest jednak dniem wolnym od pracy. Pierwszy dzień marca jest dniem szczególnie symbolicznym dla żołnierzy antykomunistycznego podziemia – tego dnia w 1951 roku wykonano wyrok śmierci na kierownictwie IV Komendy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.



Spotkanie uwieńczone zostało skromnym poczęstunkiem przygotowanym przez Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Wyrzysku.

Ponadto dnia 25 lutego br. w Pile odbył się „Marsz Żołnierzy Wyklętych”, w którym udział wzięli harcerze z 6 Drużyny Harcerskiej im. Franciszka Muracha działającej przy Szkole Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Wyrzysku. Dnia 26 lutego br. zaplanowany był „Rajd ku czci Żołnierzy Wyklętych” zorganizowany przez OSiR z trasą wyznaczoną Huberta Semczuka, Jednak ze względu na warunki atmosferyczne rajd został przesunięty na termin późniejszy.


Pierwsze Gminne Wyrzyskie obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych zostały zorganizowane przy udziale i współpracy kilku podmiotów.

„Gdy losy wojny przesądzić się miały 
I pancerny pierścień był u wrót Berlina 
Dla nich ta wojna wcale się nie kończy 
Walka o wolność dla nich się zaczyna”